Dünyadaki milyonlarca insan kontakt lens kullanıyor. Hayat tarzınıza, motivasyonunuza ve göz sağlığınıza bağlı olmak kaydıyla uygun bakım yapıldığında kontakt lensler gözlük camları için etkin bir alternatiftir.
Kontakt lensler nedir?
Kontakt lensler, kornea (gözün bombeli ön yüzeyi) üzerindeki gözyaşı tabakasında yüzen ince, saydam plastik disklerdir. Kontakt lens takarken rahatınız ve net görebilmeniz için kornea yüzeyinin ve gözyaşı tabakasının sağlığı çok önemlidir.
Kontakt lensler tıpkı gözlükler gibi gözün aşağıda belirtilen kırma kusurlarını düzeltir:
miyopi
hipermetropi
astigmatizma
presbiyopi
Değişik tip kontakt lensler nelerdir?
Kontakt lens üretiminde birçok farklı plastik kullanılır ancak genelde iki tip lens vardır, sert ve yumuşak.
Sert lenslerin iki tipi vardır. PMMA lensleri ilk kez 1960’larda geliştirildi ancak oksijen geçirgenliği olmadığı için günümüzde nadiren kullanılmaktadır. İkinci tip olan sert gaz geçirgen (bunlara kısaca RGP [rigid gas permeable] denir) lenslerde plastik, silikon veya floropolimerler gibi diğer maddeler ile birleştirilerek lens içinden korneya okisjen geçişi sağlanmıştır. Sert PMMA lenslerine kıyasla bu lensler daha “ıslanabilir” ve takılırken daha konforludur.
Korneada yumuşak lensle net bir görüntü sağlanamayacak kadar astigmatizma (korneanın portakal gibi değil de yumurta benzeri bir şekil alması) varsa RGP lensleri daha iyi bir seçenek olabilir. Kişinin alerjisi varsa veya kontakt lensler üzerinde protein birikintileri oluşuyorsa da bu lensler tercih edilebilir.
Hem konforlu olmaları hem de birçok seçeneğin olmasından dolayı birçok kontakt lens kullanıcısı yumuşak lensi tercih eder.
Günlük kullanım. Bu lensler sadece gün içinde takılır ve uyurken çıkartılır. Bu lenslere günlük, haftalık veya aylık olarak sık bir değişim programı uygulanabilir; bu yüzden bunlara aynı zamanda “atılabilir” kontakt lensler denir. Her üç, dört veya altı ayda bir uygulanan daha uzun dönemli değişim programlarıda vardır.
Uzun kullanım. Bu lensler uyurken de takılabilir ancak yine de temizlik ve dezenfeksiyon için en azından haftada bir çıkarılmalıdır. Ancak uyurken takılan lenslerde korneanın mikrop kapma riski artmaktadır.
Torik lensler. Bu lensler, RGP lensleri kadar olmasa da, astigmatizmayı düzeltebilir. Genelde diğer yumuşak lenslerden daha pahalıdırlar ve günlük veya uzun kullanım için verilebilirler.
Renkli lensler. Birçok günlük kullanım lensi çeşitli renklerde olabilmektedir. Bu lensler göz renginin daha farklı algılanmasını sağlayabilir.
Gözümüzün içindeki doğal lensimiz yaşlandıkça eskisi kadar kolay şekil değiştiremediğinden yakın görme için sıklıkla düzeltme yapmak gerekir. Presbiyopi denen sık karşılaşılan bu durum üç yolla düzeltilebilir:
Uzak görmenizi kontakt lensler ile düzeltin ve ihtiyaç duyduğunuzda üstüne yakın gözlük takın;
Bir göze uzak, diğer göze yakın için kontakt lens takılır. Bu seçeneğe monovizyon denir ve herkeste olmasa da birçok insanda iyi sonuç verir. Monovizyonun sizin için uygun olup olmadığını anlamak için bir deneme dönemine ihtiyacınız olabilir;
Hem uzak hem de yakın görme için tasarlanan bifokal kontakt lensler. Bu lensler genelde daha pahalıdır ve bazı insanlar alışmada zorluk yaşayabilir. Ancak bifokal kontakt lens gözlüğe ihtiyaç olmadan birçok uzak ve yakın işte iyi görme sağlayabilir.
Kontakt lensler için özel kullanım alanları yaralanma veya cerrahi sonrasında kornea yüzeyini kapamak için “bandaj” lensler; bebekler için lensler; yaralanma veya hastalık nedeniyle düzensiz korneası olan insanlar için RGP lensler ve göz travması sonrası parlamayı önlemek veya örünümü değiştirmek için renkli lensler sayılabilir.
Kontakt lens takmanın riskleri nelerdir?
Uygun temizlenip dezenfekte edilmeyen lensler gözün mikrop kapma riskini arttırır. Eski veya düzgün uygulanmamış lensler gözü çizebilir veya kornea yüzeyinde damarların oluşmasına neden olabilir. Lensin şekli zamanla bozulup korneanın şeklini değiştirebileceğinden düzenli aralıklarla kontakt lensin duruşu ve kırıcılığı değerlendirilmelidir.
Göz damlaları her türlü kontakt lensle ilişkiye girebilir. En iyisi lens kullanırken göz damlası kullanmakta kaçınmaktır. Göz doktorunuz tarafında yazılan nemlendirici yapay göz yaşı damlaları buna bir istisna olabilir.
Kontakt lenslerin bakımı nasıl yapılır?
Gözden çıkarılan her lensi yeniden takmadan önce uygun şekilde temizlemek ve dezenfekte etmek gerekir. Kullandığınız lens tipine, var olabilecek alerjiye ve gözlerinizin protein birikintileri oluşturup oluşturmadığına bağlı olarak doktorunuz sizin için en uygun temizleme istemini verecektir.
Kontakt lens kullanıcıları gözün mikrop kapmasını önlemek ve gözlerin sağlığını koruyabilmek için uygun lens bakımını öğrenmelidirler. Bunun için aşağıdakiler yapılabilir:
Kontakt lensleri doktorunuzun tavsiye ettiği şekilde takın ve yenileyin. Günlük kullanılan lensler uyurken takılmamalıdır.
Kontakt lensleri almadan önce ellerinizi su ve sabun ile yıkayıp tiftik bırakmayan bir havlu ile kurulayın.
Doktorunuzun ve temizlik solüsyonu üreticisinin lens temizleme ve depolama yönergelerine uyun. Evde yapılmış tuzlu solüsyonlar kullanmayın.
Hangi temizleme solüsyonunu kullanırsanız kullanın, “ovala ve durula” lens temizleme yöntemini kullanın.
Lens her temizlendiğinde ve depolandığında temizleme solüsyonunu değiştirin.
Kontakt lensi steril solüsyon ile durulayın. Hiçbir zaman musluk suyu kullanmayın.
Kontakt lens kabını temiz tutun ve en azından her üç ayda bir değiştirin. Çatlayan veya zedelenmiş kapları kullanmayın.
Duş alma veya yüzme gibi su ile yapılan faaliyetlerden önce kontakt lensleri çıkartın.
Kızarıklık, ağrı, sulanma, ışık hassasiyetinde artma, bulanık görme, akıntı veya şişme olursa derhal göz doktorunuza başvurun.
Lensleri ıslatmak için asla tükürüğünüzü kullanmayın. Tükürük steril değildir
Temizleme solüsyonu bulunan şişenin ucunun herhangi bir yüzeyle temas etmesine izin vermeyin. Kullanmadığınızda ağzının sıkıca kapalı olduğundan emin olun.
Kontakt lensi ara sıra kullanıyorsanız tek kullanımlık günlük atılabilir lensleri tercih edin.
Kimler kontakt lens takmamalı?
Eğer aşağıdakilerden biri varsa kontakt lens kullanımı için uygun bir aday olmayabilirsiniz:
sık göz enfeksiyonu;
ciddi alerji;
tedaviye dirençli kuru göz;
tozlu bir çalışma ortamı;
lensleri uygulamada veya temizlemede yetersizlik.
Kontakt lensler sizin için uygun mu?
Kontakt lenslerde tecrübesi olan bir göz doktoru seçin ve ihtiyaçlarınız ile beklentilerinizi tartışın. Göz doktorunuz, sağlıklı lens kullanımını engelleyecek herhangi bir göz problemine teşhis koyup tedavi edebilmeli ve lens kullanımı sırasında çıkabilecek problemleri düzeltebilmelidir.
Gözlerinizin en uygun şekilde sağlıklı kalabilmesi için kontakt lens istemedeki motivasyonunuzu, temizlik ve lensi yenileme için yükümlülüğünüzü incelemelisiniz.
Yazar: Enes Eker